Te filmy o piłce nożnej i mistrzostwach świata mają wielkie cele (2023)

Co cztery lata Puchar Świata oferuje coś podobnego do filmów: na cały miesiąc zatrzymuje czas, otaczając odległych widzów elektryzującym zielonym blaskiem ekranu.

Ale „piękna gra” to coś więcej niż tylko baletowe ruchy piłką i dręczące napięcie w rozgrywce charakteryzującej się niską liczbą punktów. Thriller kryminalny Ladja Ly’a z 2019 r. „Les Misérables”, którego akcja rozgrywa się w zaludnionym przez imigrantów półświatku paryskich przedmieść, obrazuje to wyraźnie: w pierwszych minutach jesteśmy zanurzeni w Polach Elizejskich, gdzie tłumy fanów ubranych na czerwono, biało-niebieski świętują zwycięstwo Francji w Pucharze Świata 2018. Pulsujący moment to moment powszechnego uniesienia, który stoi w sprzeczności z planowanym w filmie przedstawieniem skłóconego, wieloetnicznego społeczeństwa.

„W piłce nożnej – najważniejszą rzeczą w piłce nożnej – jest to, że nie chodzi tylko o piłkę nożną” – napisał angielski autor Terry Pratchett w powieści „Unseen Academicals”. Ta obserwacja może równie dobrze odnosić się do wszystkich sportów opierających się na masowych kibicach i transakcjach biznesowych wartych miliardy dolarów, ale piłka nożna – potężny symbol globalizacji obciążony bagażem historycznym – jest wyjątkowo odkrywcza: gra jest pryzmatem, przez który stale ewoluujący świat, i powiązane losy ludzi z różnych jego części wychodzą na światło dzienne.

ThePuchar Świata 2022 w Katarze, pierwsze w historii zorganizowane na Bliskim Wschodzie, wzbudziło niezliczone kontrowersje, a konserwatywne tradycje kraju gospodarza ostro odbiegają od współczesnych fandomów tego sportu. FIFA i Katar zostały obrzucone zarzutami o korupcję i przekupstwo, ale być może najbardziej wstrząsające sąraportów na temat wyzysku pracowników migrujących w tym kraju, w wyniku czego zginęło tysiące pracowników, głównie z krajów Azji Południowej i Afryki. Dokumentacja„Puchar Robotników” (2018)zabiera nas do obozów pracy zbudowanych na obrzeżach Doha, gdzie spotykamy garstkę pracowników-entuzjastów piłki nożnej, którzy godzą się z podstawami brutalnego przemysłu – tego samego, który odpowiada za pielęgnowanie własnych sportowych marzeń.

Od początku turnieju kibice i gracze głośno wypowiadali się na temat drażliwej polityki regionu (w tym kryminalizacji homoseksualizmu) i praktyk religijnych. W tej kwestii oraz w kwestii zdolności piłki nożnej do łagodzenia lub zaostrzania napięć etnicznych,dokument „Na zawsze czysta”(2017) przychodzi mi na myśl. Wyreżyserowany przez Mayę Zinshtein film śledzi jeden z najbrzydszych epizodów w izraelskiej piłce nożnej, a także stanowi obnażenie tego, co postrzega jako systemowy rasizm w tym kraju. Dokument składający się z wywiadów z zawodnikami, właścicielami i kibicami klubu piłkarskiego Beitar Jerusalem Football Club bada reakcje tych osób na dodanie do drużyny dwóch muzułmańskich zawodników oraz język czystości rasowej używany do uzasadnienia ich sprzeciwu.

Drugi film, „Infinite Football”, przedstawia nam kulejącego byłego piłkarza, który stał się popychaczem ołówka, ze skomplikowanym planem wymyślenia na nowo zasad gry, aby lepiej zapobiegać kontuzjom takim jak ta, która zakończyła jego karierę sportową. To przypowieść o rozbitym państwie Rumunii widziana przez pryzmat desperackiej próby jednego człowieka naprawienia tego, co go złamało.

W pierwszym tygodniu tegorocznego turnieju członkowie irańskiej drużyny odmówili śpiewania hymnu narodowego przed meczem z Anglią – był to wyraz solidarności z trwającąruch protestacyjnyprzeciwko przywódcom Iranu, wywołane zabiciem młodej kobiety zatrzymanej przez policję. Zbieg tych wydarzeń przywodzi na myśl jeden z najwspanialszych filmów piłkarskich ostatnich dwudziestu lat, pt.„Spalony” (2007)przezJafar Panahi,irański mistrz obecnie więziony za swoje przekonania polityczne. Film będący ostrą krytyką mizoginistycznych restrykcji panujących w kraju, przedstawiony na planie czarnej komedii, opowiada historię grupy kobiet przyłapanych na przebieraniu się za mężczyzn, aby wejść na stadion w Teheranie, gdzie mecz zadecyduje o zakwalifikowaniu się Iranu do mistrzostw świata w 2006 roku.

Podobnie jak „Offside”, kilka międzynarodowych filmów przedstawia sposób, w jaki fandom piłki nożnej przeciwstawia nowoczesność tradycyjnym sposobom życia, po prostu poprzez zmagania ludzi próbujących obejrzeć mecz.„Puchar” (2000)był pierwszym filmem z Bhutanu zgłoszonym do Oscara, przedstawiającym prawdziwych tybetańskich mnichów wstrząśniętych wrzawą związaną z mistrzostwami świata w 1998 roku. Grupa nowicjuszy prowadzi prowizoryczne mecze piłki nożnej, używając puszki Coca-Coli jako piłki, a nocą wymyka się z klasztoru, aby obejrzeć puchar w pobliskiej chatce. Po uzyskaniu pozwolenia na ustawienie telewizora na terenie klasztoru na potrzeby finałowego meczu pomiędzy Francją a Brazylią chłopcy ścigają się, aby zebrać fundusze na antenę satelitarną i skonfigurować urządzenie przed rozpoczęciem meczu.

Ta sama dynamika rozgrywa się w trzech różnych odległych lokalizacjach w delikatnym mockumentie Gerardo Olivaresa „Wielki mecz” (2006), którego struktura również opiera się na walce o obejrzenie finału Pucharu Świata – starcia Brazylii z Niemcami w 2002 roku. Film opowiada o przygodach trzech niepowiązanych ze sobą grup fanów piłki nożnej: kazachskich nomadów ze stepów wschodnich Mongolii, plemienia Berberów na wielbłądach z Sahary i rdzennych Amazonek.

Obydwa filmy przedstawiają miłość do piłki nożnej jako uniwersalną więź, gorzką pigułkę, biorąc pod uwagę, że może ona być także jedyną wspólną płaszczyzną między nami, widzami, a tymi zanikającymi kulturami – piłka nożna jest w końcu narzędziem kulturowej hegemonii. Jednocześnie, chociaż stawka nie jest sprawą życia i śmierci, pasja tych fanów – sposób, w jaki nie ustają w wysiłkach, by złapać choć odrobinę przyjemności w świecie niestrudzonej pracy, wygnania i trudności materialnych – mógłby powiedzieć coś o tym, co miałby do zaoferowania futbol, ​​gdyby został pozbawiony terytorialnych fanatyków oraz wartego miliardy dolarów przepychu i ceremonii.

Gdzie oglądać filmy piłkarskie

Oglądaj „Les Miserables” na Amazon Prime Video.

Wypożyczaj „Escape to Victory” na wielu platformach cyfrowych.

Streamuj „Shaolin Soccer” w Paramount+ lub na kanale Criterion.

Streamuj „Diamantino” na głównych platformach cyfrowych.

Oglądaj „The Workers Cup” na wielu platformach cyfrowych.

Wypożycz „Forever Pure” na Apple TV.

Streamuj „The Second Game” na kanale Criterion lub Mubi.

Oglądaj „Infinite Football” na kanale Criterion lub Kanopy.

Streamuj „Offside” na kanale Criterion.

Streamuj „The Cup” na kanale Criterion.

Oglądaj „The Great Match” na Tubi lub Film Movement Plus.